Επιστροφή στις μεγάλες αρχαιολογικές ανακαλύψεις των τελευταίων ετών [fr]
H αρχαιολογία είναι μια επιστήμη που αναπτύσσεται : οι αποστολές που υποστηρίζονται από το γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών περιλαμβάνουν κάθε χρόνο και κάποιες εκπλήξεις. Μερικές ανακαλύψεις μας εκπλήσουν είτε λόγω του θεαματικού τους χαρακτήρα, είτε λόγω της έκτασης των ευρημάτων, είτε λόγω της απόλυτης πρωτοτυπίας τους. Μερικά είναι φαινομενικά δευτερεύοντα, αλλά προσφέρουν σημαντικότατα στοιχεία για την κατανόηση των αρχαίων κοινωνιών. Ανεξάρτητα από τη φύση τους, παραμένουν πάνω απ’ όλα εμβληματικά λόγω της ιστορίας που μας διηγούνται, των κόσμων που μας γνωρίζουν.
Οι πηγές των αρχαιολογικών χώρων είναι αστείρευτες, είτε πρόκειται για θησαυρούς θαμμένους στο χώμα που αποκαλύπτουν κρυφούς πολιτισμούς, είτε για συμβολικά αγαλαματίδια, είτε για σημαντικές αστικές υποδομές, είτε ακόμα για απλά λείψανα ή λαξευμένες πέτρες.
Γνωρίζοντας τις ρίζες μας : ένα αίνιγμα σε συνεχή αποκρυπτογράφηση
Η αποκάλυψη των πρώτων αυστραλοπιθήκων - ηλικίας 4 εκατομμυρίων ετών- στην Νότια Αφρική την δεκαετία του 20 και η ανακάλυψη της Λούσυ στην Αιθιοπία το 1974 αποτελούν ορόσημα στον τομέα της έρευνας όσον αφορά στο θέμα της καταγωγής των πρώτων ανθρώπινων όντων. Η δυναμική αυτή παραμένει μέχρι και σήμερα επίκαιρη : πολλές αποστολές που στηρίζει το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών αποσκοπούν στην βελτίωση των γνώσεών μας επί του θέματος.
Στην Αφρική, η αποστολή στην έρημο Τζουράμπ στο Τσαντ) είχε ως αποτέλεσμα την ανακάλυψη το 2001 του γηραιότερου γνωστού ανθρωποειδούς, που ονομάστηκε ανεπίσημα Toumai («ελπίδα της ζωής», στην τοπική διάλεκτο Γκόραν), ηλικίας σχεδόν εφτά εκατομμυρίων χρόνων. Στην Κένυα, η σημαντικότατη ανακάλυψη των αρχαιότερων εργαλείων στον κόσμο, που είχαν εγκλωβιστεί σε βαθιά ιζηματογενή στρώματα, ανατρέπει τα μέχρι τώρα δεδομένα ως προς τη χρονολόγηση της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου. Επίσης, η αποστολή Kromdraai στην Νότια Αφρική κατάφερε να συνδέσει χρονολογικά το είδος των αυστραλοπιθήκων με το είδος του Homo στην περιοχή αυτή, που είναι λιγότερη μελετημένη από την Δυτική Αφρική, χάρη στην ανακάλυψη το 2015 ευρημάτων ανθρωποειδών.
Τι γίνεται και στις υπόλοιπες ηπείρους ; Η γαλλοβραζιλιάνικη αποστολή του Piaui στη Βραζιλία εξετάζει την υπόθεση οι πρώτοι νοτιοαμερικανικοί πληθυσμοί να ανέρχονται σε 40 000 χρόνια και όχι σε 12 000 όπως εκτιμάται σήμερα.Έχουμε λοιπόν ακόμα πολλά να ανακαλύψουμε για τα ίχνη των προγόνων μας.
Αρχαίοι πολιτισμοί, νέες ματιές
Ακόμα και οι περισσότεροι μελετημένοι πολιτισμοί συνεχίζουν να φανερώνουν μυστικά.
Η Αίγυπτος και το Σουδάν περιλαμβάνονται μεταξύ των εμβληματικότερων τόπων της γαλλικής αρχαιολογίας. Όμως η ανακάλυψη το 2013 των γηραιότερων παπύρων που έχουν μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί από την αποστολή του Ouadi El-Jarf (στην Αίγυπτο, έναν παράκτιο αρχαιολογικό χώρο της Ερυθράς θάλασσας) δίνει νέες προοπτικές,ανοίγοντας έναν προβληματισμό για τη λειτουργία του αιγυπτιακού κράτους σε μια πολύ παλαιά εποχή όπου ακόμα ήταν υπό οικοδόμηση επί βασιλείας του Χέοπα.
Σε άλλες περιπτώσεις, συναντούμε τον πρωτοπόρο χαρακτήρα των ερευνών, συμπεριλαμβανομένων και χώρων που είναι πολύ καλά γνωστοί. Το νησί της Δήλου αποτελεί αντικείμενο νέων ερευνών σε έναν τομέα λιγότερο μελετημένο : τις πρακτικές υγιεινής. Η αποστολή στη Δήλο ανακάλυψε ένα μοναδικό σύνολο περισσότερων από 90 αποχωρητηρίων που παρέχουν νέα πληροφόρηση στις κοινωνίες που κατοικούσαν τη Δήλο στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Ανγκόρ στη Καμπότζη αποκάλυψε τα τελευταία χρόνια μια νέα διάσταση της ιστορία του, χάρη στην ανακάλυψη των αρδευτικών καναλιών της πόλης Ανγκόρ Τομ, πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Χμερ για περίπου 10 αιώνες. Οι παραπάνω υποδομές ήταν απαραίτητες για την λειτουργία της πόλης, έκτασης 900 εκταρίων, που διέθετε τότε λιβάδια με άφθονο νερό.
Τέχνες, πολιτισμοί, πρακτικές : οι μαρτυρίες μιας ζωής που χάθηκε στον χρόνο
Πριν έρθουν να γεμίσουν τις βιτρίνες των μουσείων και να αποτελέσουν τις συλλογές τους, τα αρχαιολογικά ευρήματα ανήκουν σε κόσμους συχνά παραγνωρισμένους. Τα εντυπωσιακά αγάλματα με τα απλά καθημερινά αντικείμενα μας διηγούνται εποχές και πολιτισμούς που χάθηκαν στον χρόνο. Για να καταλάβουμε τη συγκίνηση που επιφέρει η ανακάλυψή τους, πρέπει να προσπαθήσουμε να ανακτήσουμε στη μνήμη μας τη λειτουργία τους ή τη συμβολική σημασία που είχαν τότε.
Μερικά από αυτά τα ευρήματα αποτελούν αντικείμενα μοναδικής ομορφιάς. Τα πήλινα αγαλματίδια του πολιτισμού Chupicuaro στο Μεξικό τοποθετούνταν σε παιδικούς τάφους στον 4ο αιώνα π.Χ.. Μας δίνουν πληροφορίες για τις πρακτικές ταφής και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του παραπάνω πολιτισμού. Μετά την ανακάλυψή τους, ένα εξ αυτών επιλέχθηκε για τον λογότυπο του Μουσείου Quai Branly.
Πολύ πρόσφατα, η γαλλική αποστολή Adam στο Σουλτανάτο του Ομάν ανακάλυψε περισσότερα από 630 μεταλλικά αντικείμενα της Εποχής του Σιδήρου (900-600 π.Χ.). Το σύνολο αυτό μπρούτζινων αναθηματικών όπλων είναι μοναδικό στην Μέση Ανατολή. Τα ευρήματα βρέθηκαν σε ένα πνευματικό κτίριο, ενώ τα όπλα, τα οποία δεν έχουν χρηστική σημασία, φαίνεται πιθανώς να αποτελούσαν τάματα σε κάποια πολεμική οντότητα (θεϊκή ή συμβολική) και αποτελούν συνεπώς στοιχεία-κλειδιά για τις κοινωνικές πρακτικές που ακολουθούνταν και οι οποίες δεν είναι ακόμα πολύ γνωστές.
